Zakaz działalności – zakaz czego?

Niedawno, nawet dwukrotnie, pisałem o zakazie działalności gospodarczej, jaki może być orzeczony wobec osoby, która narusza swoje obowiązki w zakresie zgłoszenia wniosku o upadłość.

Namawiałem Ciebie do korzystania z tej instytucji. I nadal uważam, że warto.

W jednym z komentarzy zapytano mnie, co właściwie ten zakaz oznacza. Przyjrzyjmy się zatem skutkom zakazu.

Zgodnie z art. 373 prawa upadłościowego i naprawczego pozbawienie prawa do prowadzenia działalności (nazywane przez ustawę też zakazem działalności gospodarczej) obejmuje:

1) pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek – chodzi tutaj o działalność podlegającą wpisowi do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez organy gminy; przyjmuje się, że dotyczy to także działalności zawodowej;

2) pełnienie funkcji członka rady nadzorczej – w tych podmiotach, które takie organy mają, a więc w spółkach akcyjnych i niektórych z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółdzielniach. Uważam, że zakaz ten dotyczy także komisji rewizyjnych tworzonych w spółkach z o.o.;

3) reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu. Dotyczy to zarządów spółek, prokury, ale także każdego innego rodzaju pełnomocnictwa.

Ważne jest to, że Sąd orzeka łącznie pozbawienie wszystkich wymienionych wyżej praw, a nie tylko niektórych z nich. Nie ma zatem możliwości, by Sąd zakazał prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek bez zakazu prawa pełnienia funkcji pełnomocnika.

Oczywistą konsekwencją orzeczenia jest zakaz podejmowania legalnej działalności gospodarczej. Co z tego wynika? Co się stanie w przypadku naruszenia zakazu? Jak to kontrolować?

Niektórzy wskazują, że podejmowanie czynności prowadzącej do naruszenia zakazu (np. powołanie członka zarządu) jest czynnością sprzeczną z prawem, a zatem czynnością nieważną (art. 58 kc). Kontrowersyjna teza. Na pewno należy pamiętać, że postanowienie sądu orzekające zakaz działalności to orzeczenie sądowe i korzysta z przysługujących orzeczeniom przymiotów. Wiąże ono również inne sądy i inne organy państwowe, w tym gminy. Niedopuszczalne jest więc wpisanie tych osób do KRS czy EGD. Tylko akurat EGD o tym zakazie wiedzieć nie będzie…

Bardzo ważne jest to, orzeczenie o zakazie działalności jest z urzędu przesyłane przez Sąd do Krajowego Rejestru Sądowego, w celu dokonania wpisu do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych (RDN), który jest częścią KRS. Wpisanie w RDN takiego zakazu rodzi z kolei domniemania związane treścią KRS – domniemanie powszechnej znajomości wpisu oraz domniemanie prawdziwości wpisu. Dokonywanie zatem czynności prawnych z osobą, wobec której orzeczono zakaz, jest dość ryzykowne dla kontrahenta.

Jednak również osoba, która zakaz lekceważy, nie pozostaje bezkarna. O karnych konsekwencjach zakazu mówi art. 244 kodeksu karnego:

Kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności (…) podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Sprawdzanie każdej osoby w KRD jest niestety kłopotliwe. Przynajmniej na razie, kiedy dostęp do zapisów jest mało wygody. Optymalnym rozwiązaniem byłby dostęp online, a przynajmniej przyznanie go choćby notariuszom, którzy przy udzielaniu pełnomocnictw mogliby zweryfikować osobę przyszłego pełnomocnika.

Pamiętaj jednak, że przepisy dotyczące zakazu prowadzenia działalności gospodarczej mają charakter represyjny i nie jest dopuszczalne rozszerzanie tego zakazu. Dlatego, pomimo wydania przez Sąd postanowienia o zakazie działalności gospodarczej, osoby wobec których zakaz ten orzeczono, mogą (niestety) pełnić funkcje w tych podmiotach, które nie zostały wymienione w art. 373 prawa upadłościowego i naprawczego: w towarzystwach ubezpieczeń wzajemnych czy w oddziałach przedsiębiorców zagranicznych, choćby podlegały wpisowi do KRS.