Powództwo wierzyciela przeciwko spółce dłużnika

Skuteczna egzekucja uzasadnia czasami sięganie po wyrafinowane instrumenty ekonomiczne i prawne, co z kolei wymaga dość szczegółowej wiedzy z innych dziedzin prawa. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy chcesz zaspokoić swoje roszczenie w sposób inny niż „oczywista” egzekucja z ruchomości, nieruchomości czy rachunków bankowych.

O egzekucji z weksla pisałem niedawno. Bez znajomości prawa wekslowego ciężko coś zrobić w tym zakresie.

Podobne problemy można napotkać przy egzekucji np. z akcji. Warto wówczas współpracować z ekspertem w zakresie spółek handlowych. Zwłaszcza wówczas, gdy akcje lub udziały są jedynym majątkiem dłużnika. Pamiętaj, że w takiej egzekucji chodzi zarówno o same akcje (mają jakąś wartość), ale też o zysk, jaki na nie przypada czy sumy, jakie zostaną wypłacone po likwidacji spółki.

Egzekucję z akcji prowadzi się wg przepisów kpc o egzekucji z innych praw majątkowych (art. 909 i n. kpc). Zajęcie, wycena, opis, sprzedaż. Etapy podobne, chociaż są istotne różnice. Jedną z nich jest zakres, w jakim wierzyciel może korzystać z zajętego prawa.

Dotyczy tego art. 910 (2) § 1 kpc:

Z mocy zajęcia wierzyciel może wykonywać wszelkie uprawnienia majątkowe dłużnika wynikające z zajętego prawa, które są niezbędne do zaspokojenia wierzyciela w drodze egzekucji, może również podejmować wszelkie działania, które są niezbędne do zachowania prawa.

Okazuje się, że pomysłowość dłużników (oraz należących do nich spółek) jest ogromna, zwłaszcza jeżeli chodzi o ucieczkę przed płaceniem długów.

Otóż w jednej z opisywanych przez prasę spraw wierzyciel zajął akcje należące do dłużnika. I to nie byle jakie akcje, tylko uprzywilejowane co do głosu i udziału w majątku po likwidacji. Akcji nie udało się sprzedać, ale spółka nadal działała.

I co zrobili jej akcjonariusze? Otóż wpadli na pomysł ciekawej transakcji: podzielili spółkę w ten sposób, że cały majątek wyprowadzili do nowej spółki z ograniczona odpowiedzialnością i umorzyli wszystkie akcje z wyjątkiem tych zajętych przez komornika. Jaki był efekt? Dłużnik został ze 100% akcji spółki pozbawionej majątku. Biedak…

Czy wierzyciel mógł coś z tym zrobić? Mógł zaskarżyć taką uchwałę na podstawie przepisów ksh i właśnie art. 910 (2) § 1 kpc. I tak zrobił. Doprowadziło to do tego, że Sąd Najwyższy podjął uchwałę (25.11. 2011 r., III CZP 64/11), uznając, wierzyciel ma takie prawo, choćby ustanowiono zarządcę. Wierzyciel musi jednak dochować terminów na zaskarżanie uchwał wynikających z art. 425 ksh.

Podobnie Sąd Najwyższy orzekł w odniesieniu do udziałów w spółce z o.o. w wyroku z 30.1.2009 r. (II CSK 355/08).

Listopadowa uchwała Sądu Najwyższego jest istotna z tego punktu widzenia, że podkreśla samodzielność wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym. Możliwość wytaczania powództw o stwierdzenie nieważności uchwał to kolejny (chociaż dość skomplikowany) instrument służący do walki z dłużnikami. Dłużnik musi pamiętać o biblijnej zasadzie

kto mieczem wojuje ten od miecza ginie