Tarcza finansowa a postępowanie egzekucyjne

Tarcza Finansowa to obecnie hit, kluczowy program pomocowy, realizowany przez Polski Fundusz Rozwoju jako część rządowej Tarczy Antykryzysowej. Może z niego skorzystać nawet 400.000 przedsiębiorstw! Jej celem jest m.in. odblokowanie zatorów płatniczych. Polega ona na przekazaniu przedsiębiorcy subwencji (częściowo zwrotnej). Jednak czy z przelanych na rachunek bankowy środków będą mogli skorzystać wierzyciele, sami przecież często w trudnej sytuacji? Okazuje się, że tarcza finansowa a postępowanie egzekucyjne to problem, którego wystąpienie przewidział ustawodawca.
Tarcza finansowa PFR
O samej Tarczy finansowej napisane już bardzo wiele, osobiście doradzałem przy składaniu wielu wniosków, środki zostały już przelane. W zasadzie nie ma o czym pisać. Jednak kilka dni temu jeden z wierzycieli podesłał mi link do „popularnego portalu społecznościowego” w którym jego dłużnik chwiali się otrzymaniem subwencji z PFR. I zapytał mnie, czy to poprawi jego, wierzyciela, sytuację?
Zanim odpowiem na to pytanie wyjaśnię króciutko, czym jest Tarcza finansowa w rozumieniu prawnym. Otóż to po prostu program rządowy, część rządowej Tarczy antykryzysowej, jej trzon stanowi ustawa z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, czyli tzw. Tarcza antykryzysowa 2.0. Właśnie ona tworzy ramy prawne dla różnorakiego wsparcia przedsiębiorców. Ale wprowadza też cały szereg różnych zmian w innych ustawach, w tym w interesującej nas ustawie z 2019 r. o systemie instytucji rozwoju (która chwilę wcześniej została zmieniona na podstawie tzw. Tarczy 1.0).
Program PFR
Ustawa o systemie instytucji rozwoju reguluje trzy istotne kwestie: zasady funkcjonowania systemu instytucji rozwoju, rolę Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. w tym systemie oraz warunki finansowania przedsiębiorców przez PFR.
Fundusz ma szereg kompetencji, zadania może mu także powierzać Rząd. I zgodnie właśnie z nowymi przepisami dodanymi Tarczą 1.0 Rada Ministrów, w związku ze skutkami COVID-19, może powierzyć Polskiemu Funduszowi Rozwoju realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego (w tym bezzwrotnego). I to jest właśnie sedno Tarczy finansowej.
Wnioski ruszyły, na dzień pisania tego tekstu miliardy złotych zostały przekazane na rachunki bankowe przedsiębiorców. Rachunek ten nie może być jednak przypadkowy – chodzi o to konto, które jest zgłoszone do Urzędu Skarbowego na podstawie odpowiednich przepisów. Powiedzmy zatem, że jest to podstawowy rachunek danego przedsiębiorcy.
Co jednak dzieje się, jeżeli taki rachunek jest zajęty w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego?
Zajęcie rachunku bankowego
Egzekucja z rachunku bankowego to efektywny i szybki sposób egzekucji. Co więcej, można go realizować w czasie epidemii. Liczba zajmowanych rocznie rachunków przekracza już chyba 10.000.000. A popularność zajęcia wynika z działania systemu Ognivo, który zapewnia sprawną wymianę informacji między m.in. bankami i komornikami. O systemie Ognivo już piałem wiele lat temu>>. Mówiąc w skrócie: to w zasadzie działa.
Tarcza finansowa a postępowanie egzekucyjne
Ale niestety, nie zawsze. Okazuje się, że środki z subwencji są chronione w sposób szczególny. Otóż reguluje to art. 21a ust. 2a (ten właśnie ustęp 2a został dodany na podstawie Tarczy 2.0) wspomnianej wyżej ustawy systemie instytucji rozwoju.
Jego treść jest warta przytoczenia:
2a.Środki pochodzące z udzielonego przedsiębiorcom wsparcia finansowego, o którym mowa w ust. 1, nie podlegają egzekucji sądowej ani administracyjnej, chyba że egzekwowana wierzytelność powstała w związku z naruszeniem zasad, na których udzielono danemu przedsiębiorcy takiego wsparcia. Środki te, w razie ich przekazania na rachunek bankowy, rachunek oszczędnościowy, rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy oraz rachunek terminowych lokat oszczędnościowych, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego.
Przepis ten nie jest niestety sformułowany jasno, chociaż w sposób oczywisty posługuje się sformułowaniami z art. 54 prawa bankowego. Różnica polega jednak na tym, że prawo bankowe mówi o kwocie wolnej, a ta ustawa o źródle pochodzenia. Różnica jest zasadnicza.
Tarcza finansowa a postępowanie egzekucyjne okiem komornika
O opinię poprosiłem komornika Krzysztofa Ścibicha z Bydgoszczy, z którym współpracuję na tym terenie.
Brzmienie tego przepisu jest niefortunne i zapewne spowoduje wiele problemów praktycznych. Jak długo bowiem środki pozostają wole od zajęcia? Problem ten obrazuje taki przykład: na rachunku dłużnika było 100.000 zł. Z tytułu tarczy wpłynęła subwencja w wysokości 100.000 zł. Dłużnik w ramach normalnej działalności wydał 50.000 zł. Wówczas dochodzi do zajęcia rachunku w toku postępowania egzekucyjnego, jest na nim 150.000 zł. Ale czy owe wydane 50.000 zł pochodziło z Tarczy czy innych środków? Czy w tych 150.000 zł aż 100.000 zł jest wolne od zajęcia czy tylko 50.000 zł? Na te pytania odpowie praktyka banków, zapewne w najbliższych tygodniach.
Zgadzam się z tą opinią. Nie wiadomo, jak długo środki które się „mieszają” są tymi pochodzącymi z pomocy. Kiedy bank ma poinformować komornika i przelać pieniądze? A na koniec pewnie jakiś sąd się tym zajmie.
Ale na szczęście nie wszystko stracone. Środki przelewane przez przedsiębiorcę na inne rachunki będą już podlegały zajęciu na zasadach ogólnych. Co więcej, warto śledzić historię rachunków dłużników żeby ustalić, czy otrzymali subwencję, a jeżeli tak to na co ją wydali. Może okaże się, że środki te otrzymali tylko niektórzy wierzyciele? Bo przecież tarcza nie chroni przed działaniem art. 302 kk.
Oczywiście moja ocena tarczy jest pozytywna. Nie oznacza to jednak, że nie należy zadawać niewygodnych pytań. Bo jeżeli celem Tarczy finansowej jest m.in. likwidacja zatorów płatniczych, to przecież przynajmniej część środków powinna trafić do wierzycieli. Także tych, którzy już prowadzą egzekucję. Albo tych, którzy dopiero o tym myślą.
Zastanawia mnie czy np. środki dofinansowania do wynagrodzeń z PUP lub WUP również są wolne od zajęć komorniczych. Albo pożyczka z PUP. One również trafiają bezpośrednio na rachunek bankowy przedsiębiorcy.
Agata Kicińska, zgodnie z art. 831 § 1 pkt 2 kpc nie podlegają egzekucji sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia). Może więc tu należy szukać odpowiedzi?
W tarczy znalazło się jedynie zwolnienie spod egzekucji świadczenia postojowego oraz płatności na cele opieki zdrowotnej. Odnośnie pożyczki nie wprowadzono przepisów o zwolnieniu spod egzekucji. Można się zastanawiać czy 831 1 pkt 2 kpc ma zastosowanie, jednak w mojej ocenie jednak nie. Skoro w ustawie wprowadzono przepisy o zwolnieniu spod egzekucji świadczenia postojowego, a nie wprowadzono w tym samym akcie prawnym przepisów o zwolnieniu w stosunku do pożyczki, to wydaje się że „racjonalny” ustawodawca taki miał właśnie zamiar.
Pamiętajmy tylko, że środki z pożyczki muszą zostać wydatkowane zgodnie z jej celem tj. na bieżące koszty działalności gospodarczej. Jeżeli komornik zajmie w całości tę kwotę to beneficjent pożyczki jest w nieciekawej sytuacji.
Czy to był zamiar czy przeoczenie z racji tempa prac nad tarczami. Zwalnianie jednej pomocy z egzekucji, a innej nie jest irracjonalne. Skoro ktoś występuję o pomoc na określony cel, a wypłatę zabiera komornik/urząd na inny cel pozbawiając go pomocy to po co w ogóle się o nią starać.
Witam.
Proszę mi poradzić jak wytłumaczyć mam bankowi – Nest Bank – to co wyżej wyjaśnione. 48h blokuje mi środki finansowe przyznane z PUP z racji spadku obrotów firmie. Blokuje, gdyż konto jest od wczoraj zajęte egzekucją komorniczą. Nie pomaga tłumaczenie, telefonowanie. Dla mnie tragedia, brak środków do życia, do wypłat ludziom, zapłaty za fv.
[…] na ich konta trafiły dziesiątki miliardów złotych. A dodajmy, że pieniądze z Tarcz są wolne od zajęcia (Tarcza 4.0 jeszcze zakres tej ochrony poszerza). I chociaż jednym z celów Tarczy była poprawa […]