Zabezpieczenie roszczeń – domniemanie interesu prawnego

Spokojnie odpoczywałem sobie na urlopie, a tymczasem przez nasz parlament przeszła ciekawa i ważna ustawa „o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych”. Przepisy te wzmacniają pozycję przedsiębiorców i choćby dlatego warto o nich wspomnieć. Dzisiaj opiszę zmiany w zakresie postępowania zabezpieczającego.

Zabezpieczenie roszczeń to bardzo ważny, ale jednocześnie bardzo rzadko stosowany „trik” dający duże szanse na skuteczną egzekucję. Nie będę się teraz rozwodził nad zaletami tego postępowania, pisałem o tym już kilka razy, np. tutaj:

Zabezpieczenie – postanowienie na koniec lata

Dodam tylko, że sam stosuję te przepisy za każdym razem, gdy jest to możliwe. I prawie zawsze z dobrym skutkiem.

Zabezpieczenie roszczeń to nic innego jak zajęcie majątku dłużnika w oczekiwaniu na prawomocne zakończenie procesu. Oczywiście pieniądze nie są na Twoim koncie (tylko w sądzie), ale one już SĄ i nie trzeba ich potem szukać. Co trzeba zatem zrobić, żeby uzyskać zabezpieczenie.

Warunki uzyskania zabezpieczenia roszczenia

Zasada ogólna jest stosunkowo prosta – udzielenia zabezpieczenia każdy, kto uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

Uprawdopodobnienie roszczenia jest chyba najprostsze. Jeżeli występujesz z wnioskiem o zabezpieczenie w pozwie, to przecież i tak musisz udowodnić roszczenie. A jeżeli występujesz przed wszczęciem procesu (czyli przed złożeniem pozwu, co jest najlepsze) to musisz wykazać, że roszczenie istnieje. W praktyce wystarczają zwykłe dokumenty, np. faktura, dowody księgowe, WZ, listy przewozowe, zamówienia. Chodzi o prawdopodobieństwo a nie dowód na 100%. Przeważnie nie stanowi to większego problemu.

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia

Dużo trudniej jest z wykazaniem interesu prawnego, czyli z przekonaniem sądu, że istnieje ryzyko bezskutecznej egzekucji. To czasami naprawdę trudne, bowiem często czujemy, że dłużnik zaraz będzie niewypłacalny, ale jeszcze miesiąc czy dwa jego zła sytuacja nie jest aż taka oczywista, jeszcze płaci wynagrodzenia i nie ma obciążonych hipotek.

W takich sytuacjach posiłkujemy się całym szeregiem danych. Np. analizujemy dostępne bilanse i wykazujemy spadek wyników czy wzrost pasywów. Szukamy danych na giełdach wierzytelności lub choćby negatywnych opinii na forach. Czasami to działa, czasami nie, zależy od sędziego.

Łatwiej będzie o interes prawny – nowa regulacja

Żeby ułatwić przedsiębiorcom skorzystanie z dobrodziejstw zabezpieczenia wspomniana na początku ustawa (uchwalona 19 lipca 2019 r.) wprowadziła całkiem nowy przepis do kpc, a konkretnie § 2 (1) w art. 740:

§ 2(1). Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony, gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, w przypadku gdy wartość tej transakcji nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych, a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.

Mamy zatem domniemanie istnienia interesu prawnego. To rzeczywiście będzie kolosalne ułatwienie dla przedsiębiorców. Jakie warunki musi zatem spełnić wierzyciel, by skorzystać z tego rozwiązania?

Dla kogo nowa regulacja

1. Po pierwsze prawo takie przysługuje tylko powodowi, zatem wniosek można złożyć tylko w pozwie albo później, w trakcie procesu. Niestety, nie może z tego dobrodziejstwa skorzystać ten, kto chce być zapobiegliwy i zająć nieruchomość jeszcze przed procesem. W takim przypadku domniemanie działać nie będzie.
2. Po drugie roszczenie musi wynikać z transakcji handlowej, czyli – najogólniej rzecz ujmując – ze stosunków handlowych pomiędzy przedsiębiorcami. Konsumenci mogą zapomnieć o takim rozwiązaniu.
3. Po trzecie wartość transakcji nie przekracza 75.000 zł. To miał być chyba jakiś kompromis pomiędzy interesem wierzyciela a dłużnika. Czy rozsądny? To zależy od skali biznesu. Ale jeżeli ktoś ma taką możliwość i chciałby stosować te rozwiązania, to niech wystawia faktury poniżej 75.000 zł. Zwróć uwagę, że chodzi o wartość transakcji, a nie kwotę zabezpieczenia. Ona może być wyższa, bo obejmuje także odsetki i koszty.
4. Po czwarte opóźnienie w zapłacie wynosi pond 3 miesiące. Wg mnie to największa wada tego rozwiązania. Trzy miesiące to dość długi okres czasu, czasami przez te kilka miesięcy dłużnik może ukryć majątek. Ale cóż, można wystąpić o zabezpieczenie wcześniej na zasadach ogólnych, czyli bez domniemania interesu prawnego.

Referendarz podejmie decyzję w sprawie o zabezpieczenie roszczeń

Teoretycznie wniosek o udzielenie zabezpieczenia korzysta z „szybkiej ścieżki” czyli powinien być rozpoznamy w terminie tygodnia. I często tak właśnie jest. Ale żeby było jeszcze szybciej, to wspomniana ustawa wprowadziła przepis pozwalający także referendarzom na udzielanie zabezpieczeń. Ale nie wszystkich, właśnie tych, gdzie żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Ustawa wchodzi w życie 1 stycznia 2020 r. i na pewno będziemy jeszcze o niej pisać. Polecam zwłaszcza blog Wojtka Jelińskiego, który zajmuje się właśnie dochodzeniem roszczeń w transakcjach handlowych.

Dwie ustawy dla wierzycieli

Mam nadzieje, że dzięki tym przepisom choć odrobinę łatwiej będzie o zabezpieczenie roszczeń. Może przedsiębiorcy chętniej będą korzystać z tego rozwiązania?